Artigos de opinión

• A marbellización: o cancro do municipalismo
  
  Transcorreron xa 26 anos da constitución dos primeiros concellos democráticos, unha efemérides que se celebrou con cachondeo nun país, España, cun sistema democrático plenamente consolidado. É lóxico que se sorprendan co cualificativo, pero eu non o faría tanto ao lume da Historia de España e a vixencia da democracia nos dous últimos séculos.
  
  Sen dúbida, a chegada da democracia aos nosos consistorios representou un eslavón de indubidable importancia na afamada transición española. Coa asunción á democracia das administracións locais, España poñía dobre chave ao sepulcro do Cid, como cacarexaba Xoaquín Costa, pero tamén clausuraba un mal que había soportado á nosa España contemporánea: a oligarquía e, con ela, a súa tradución práctica: o caciquismo.
  
  26 anos despois, e cando os concellos viñeron reivindicando máis financiamento para facer fronte a competencias cada vez máis crecentes, os municipios están inmersos nun período de sospeitas e corrupción, coa súa tradución práctica: o urbanismo.
  
  Porque, como o caciquismo que caracterizou o goberno das facendas locais durante o século XIX e practicamente tres terzos do século XX, o urbanismo tivo, nos concellos e nos pobos, unha consecuencia grave: a creación dunha elite. E non hai peor mal para a democracia que o goberno da elite porque, con ela, queda desvirtuada a boa e aceptada esencia da representatividade. E, do mesmo xeito que co imperio dos caciques, os novos oligarcas do maletín non teñen reparos en borrar a fronteira entre o económico e o político, mancillando o sistema, creando redes de corrupción e compra de vontades políticas, influíndo nas políticas locais, creando tendencias e ambientes que lles benefician, negando o valor das leis e desoíndo a voz da cidadanía.
  
  Nos últimos dez anos, asistimos a unha progresiva marbellización dos concellos. Todos os defectos apuntados máis arriba e que constitúen, de facto, unha ditadura invisible, concentráronse no municipio costasoleño, facendo da corrupción unha bandeira do funcionamento político da súa administración e de quen viron neste chan un maná de consecuencias transnacionais.
  
  E o que é peor: dando vía libre ao poder das mafias, o lado máis escuro da elite: o seu brazo armado para facer e desfacer de acordo cos seus intereses máis particulares e estendendo os seus ramificacións como un cancro que agora aqueixa, e moito, ao municipalismo.
  Porque, como no caso de Marbella, cada vez son máis os episodios nos que esa fronteira tácita entre as finanzas e a política quedaron eliminadas polo exercicio da elite, que o mesmo se disfraza de empresario-promotor que de concelleiro. Son as dúas caras da moeda. As dúas caras necesarias para ?desfacer entortos? e non axustarse ao imperio das leis. Así, os casos da Costa do Sol, outros tantos no Levante español, moitos outros na costa galega, as irregularidades detectadas tamén na Costa Brava o desagradable espectáculo que nos deparou a constitución da asemblea de Madrid, ou o caso actual do Concello de Camas, debuxan un panorama desalentador para as democracias locais.
  
  O gran mal dos concellos é, en efecto, o urbanismo. A liberalización de chans fomentada polo Goberno da Nación en 1996 deu luz verde a que os consistorios visen no chan un xacemento co que facer fronte aos seus maltreitas economías, como consecuencia da inexistencia dun Pacto Local, unha merma que se ha enquistado durante uns anos nos que a chamada segunda descentralización nunca se levou a cabo de xeito efectivo e real.
  
  Conforme o goberno central foise desposuíndo de autoridade, esta foi encapsulándose noutros mamotretos burocráticos e non menos artificiais: as autonomías. Pero o proceso descentralizador non ha virado cara a onde realmente facía falta: ás administracións locais, cuxa crecente asunción de responsabilidades non tivo correspondencia cun incremento do financiamento ordinaria.
  
  Pero esta circunstancia non debe xustificar unha chamada a rebato dos concellos e unha retórica xustificatoria para remover uns pos que xerou o vixente barrizal de corrupción que afecta ás instancias locais, practicamente convertidas en empresas promotoras que han especulado co chan municipal e, xa que logo, pertencente a todos os seus cidadáns.
  
  De modo que a instrumentalización política por parte de las ?ladrilleiras de pescozo branco? traduciuse en gobernos inestables, minorías precarias, mocións de censura por todas as partes, xudicialización da política e transfuguismo.
  
  Estes males do sistema, inevitablemente, erosionan a imaxe da política. Do oficio da política e do exercicio da democracia. Uns males que se irradian a quen abandeirar as bonanzas e a exclusividade da representatividade: os partidos políticos, cuxa financiamento tamén debería ser sometida a unha maior vixilancia por parte dun corpus xudicial que nos evitase chegar aos desmans do sistema americano, con partidos e gobernos que funcionan segundo parámetros de lóxica empresarial.
  
  26 anos logo da chegada da democracia aos concellos, vai sendo hora de que se aclaren dunha vez por todas as competencias locais, de que se materialice a segunda descentralización, de que haxa un maior control das contas municipais, de que a xustiza, con fiscais especializados, actúen coa forza que outorgan as leis, que se limiten os mandatos, de que se penalice, e ben, o transfuguismo, de que se socorran as arcas municipais, de que os consistorios teñan máis autonomía, de que se reforme o regulamento de funcionamento das corporacións locais para facelas máis áxiles, rápidas e efectivas e de que se loite contra a corrupción.
  
  Un cuarto de século despois, a democracia debe madurar nos nosos concellos, dando importancia á política e á participación cidadá, apostando pola transparencia e as novas tecnoloxías, e eliminando o crecente e abafador peso deses caciques de novo cuño que son os especuladores urbanísticos.