Artigos e Opinión 4:

• Axentes urbanizadores en Galicia: leis totalitarias para corrixir os "comportamentos inadecuados" dos propietarios (e cidadáns)

En ocasións aparecen noticias preocupantes polo que significan e, sobre todo, por que pasan totalmente inadvertidas entre a poboación, malia que poden afectar seriamente aos dereitos de todos. Onte sucedeu un deses casos que demostran o pouco que os nosos gobernantes cren na liberdade individual e no noso sistema político (a democracia) e económico (capitalismo de mercado). Ben ao contrario, noticias deste tipo recordan a réximes totalitarios con economías planificadas onde o estado toma as decisións polo ben do pobo, por suposto sen contar cos desexos e a opinión dos seus cidadáns.

Refírome á chegada a Galicia da posibilidade de realizar expropiacións de propiedades privadas por un suposto interese común. Este tipo de leis xeraron considerable polémica en España e EEUU. Primeiro por que supeditan os dereitos individuais aos colectivos e segundo por que o seu efecto foi limitado por non dicir nulo ou ata perverso (xerando maiores burbullas e especulación, efectos que pretenden deter). Estes modelos intervencionistas, pouco respectuosos cos cidadáns que por desgraza son propietarios dunha "zona de interese xeral", xa xeraron conflitos no Mediterráneo español (o caso valenciano chegou á Unión Europea) e en EEUU co caso Kelo vs New London. Recordemos que neste último caso, a lexislación norteamericana deu pé a unha sentenza xudicial que permitía a expropiación dunha propiedade privada urbana para que se puidese construír un gran centro comercial que se consideraba tería un efecto positivo sobre a comunidade.

Fai un tempo comentaba este e outros temas relacionados co desenvolvemento urbanístico con dúas ideas básicas: a necesidade de protexer estritamente os dereitos individuais e a existencia de mecanismos alternativos (e respectuosos coa liberdade individual) para evitar procesos especulativos.

Onte na Voz de Galicia publicouse a noticia de que os axentes urbanizadores chegan a Galicia (A Xunta cre que expropiar para urbanizacións privadas mitigará a falta de chan):

Os responsables urbanísticos da Xunta apoian a expropiación de leiras e vivendas para a construción de grandes urbanizacións privadas. Así o expresan o director xeral de Urbanismo, Ramón Lueje, e o director do Instituto Galego dá Vivenda e Só (IGVS), Daniel Piñeiro. En opinión de ambos urbanistas, a aplicación da expropiación, a través do denominado axente urbanizador (un promotor privado escollido polo concello), «permitirá desbloquear a falta de chan urbanizable en Galicia».

Nótese que a "falta de chan urbanizable" é unha escaseza legal, non real. En Galicia, como no resto de España, existe abundante chan susceptible de ser urbanizado, pero as regulacións limitan severamente esta posibilidade creando unha escaseza artificial (con consecuencias legais e ilegais para o financiamento municipal que son ben coñecidas).

Logo de aclarar que esta figura legal do axente urbanizador xa se creou polo anterior goberno galego e de comentar os problemas que xerou en Valencia, o artigo recolle máis declaracións preocupantes dos mesmos cargos públicos. Parece que en Galicia non se van a producir problemas por que os responsables públicos son "bos por natureza" e só van pensar no ben común cando apliquen o seu poder absoluto (por suposto, os políticos valencianos se son malos). Preocupante unha lei que vale para o bo e para o malo dependendo da vontade do político de quenda:

«Na Comunidade Valenciana o problema está nas recalificacións de chan que se produciron. Aquí estamos lonxe diso porque non aceptaremos outro modelo que o do desenvolvemento sostenible e sensato», asegura o responsable de Urbanismo da Xunta. Con todo, os máis de 70 plans urbanísticos que tramitan os concellos costeiros galegos prevén a edificación de 600.000 novas vivendas, máis en que en toda a Costa do Sol (Marbella incluída). As recalificacións en marcha aumentarán en máis dun 80% a edificabilidade da franxa litoral.

Esta é a explicación, que convén ler con calma, de que é e que fai un axente urbanizador:

O axente urbanizador, que a lei galega denomina concesionario de obra pública, xa está en vigor. Trátase dun promotor inmobiliario, escollido por cada concello mediante un concurso, para construír edificios ou chalés nunha ampla zona urbanizable. Unha vez comprobada a súa solvencia, calculado o prezo dos solares trala recalificación e presentado o proxecto de urbanización, o axente ha de esperar dous anos (durante os que debe negociar compras cos propietarios das leiras) antes de poder expropiar.


Dous anos logo de obter a adxudicación dunha urbanización, o citado axente ten potestade para expropiar leiras e casas, con ou sen o acordo dos propietarios. A cambio, o promotor ten a obrigación de abonar unha indemnización -o prezo calculado para cada propiedade- a cada particular, quen terá facultade para escoller se cobra en metálico ou mediante unha parte da obra que se realice.

Un axente privado con poderes propios dun xestor público. Un monopolio en lugar dun mercado. Un promotor con poder absoluto sobre un territorio e sobre os seus ocupantes e propietarios legais.

O artigo da Voz de Galicia acompáñase das opinións de varios expertos. Dous delas son especialmente interesantes. O xurista experto en urbanismo Enroque Sánchez Goyanes avísanos dalgúns dos evidentes perigos:

... a polémica sobre a implantación en Galicia do axente urbanizador «é unha polémica internacional que se debate ata en EE.UU.: o que se discute é ata onde debe chegar o dereito a expropiar». Director da primeira revista española de dereito urbanístico, Sánchez Goyanes explica que «o máis polémico da nova lei galega é o debilitamento da figura do propietario e iso é o que denunciou o Parlamento Europeo en Valencia».

Pola contra, un dos pais do "axente urbanizador galego", como poñente da Lei de Ordenación Urbanística de Galicia, Javier Jiménez reflicte a mentalidade totalitaria (e receosa da capacidade dos cidadáns para actuar correctamente) que impregna esta figura legal:

... defende a figura do axente urbanizador e asegura que permitirá romper a cadea de especulación do chan dos donos de leiras. ... «Os propietarios o que queren é especular. É natural. Gañar do 225% ao 1.000%, porque canto máis tempo pase máis vale a súa leira»

Realmente preocupante que este tipo de ideas sexan as que "iluminen" as nosas leis. Os seus ideólogos deberían aclarar algunhas cuestións: ¿son os cidadáns malos por natureza ou se fan malos cando se converten en propietarios?. ¿Consideran que desexar un beneficio é especular?, e, se isto é así: ¿é malo especular?.

Podo imaxinar facilmente as respostas que darán a estas preguntas os políticos (de todos os partidos) e expertos que crean estas leis. Pero, se non cren no noso sistema político e económico, deberían buscar alternativas reais e non resignarse a ir colocando parches. Non se deben enganar, o axente urbanizador só é un remendo parcial e chapuceiro aos problemas que xera a democracia, a liberdade e o capitalismo. ¿Por que non ir máis aló?. Exemplos que lles inspiren non faltan. Eu propoñeríalles dous: Corea do Norte ou Cuba.